Nieuwsbrief
Sociale Media
De Leidse onderzoeksgroep heeft recent twee artikelen gepubliceerd waarin wordt beschreven dat NOTCH3 mutaties die bij CADASIL passen ook veel in de algemene bevolking voorkomen en bij die mensen doorgaans een veel milder beeld geven. Zo zijn er mensen in de bevolking met NOTCH3 mutaties die 70 jaar oud zijn en geen klachten hebben en zelfs geen afwijkingen op de MRI. Dit betreft wel altijd mensen met mutaties die verderop in het NOTCH3 gen liggen, waarvan wij ook weten dat deze bij CADASIL patiënten doorgaans een wat milder beloop geven dan mutaties aan het begin van het gen. Waarom een deel van de mensen met mutaties verderop in het gen CADASIL ontwikkelen en sommige mensen nooit klachten of verschijnselen krijgen, is iets waar wij verder onderzoek naar doen. Wij willen er graag achter komen welke factoren "beschermen" tegen de NOTCH3 mutaties en welke factoren de ziekte juist "uitlokken." Als wij die factoren kunnen identificeren, kan dit helpen om nieuwe therapieën en preventies te ontwikkelen. De DiViNAS en DiViNAS-II studies gaan hopelijk hierin nieuwe inzichten opleveren, alsmede andere (laboratorium) studies die wij willen gaan verrichten.
De twee artikelen zijn gepubliceerd in de wetenschappelijke tijdschriften Neurology and Stroke.
De twee artikelen zijn gepubliceerd in de wetenschappelijke tijdschriften Neurology and Stroke.
Op woensdag 28 oktober 2020 is Gido Gravesteijn gepromoveerd op CADASIL onderzoek dat hij heeft gedaan in de CADASIL onderzoeksgroep van het LUMC. Het onderzoek richtte zich op de ontwikkeling van uitleesmaten voor de ziekte-ernst van CADASIL en het verder onderzoeken van "exon-skipping" als mogelijke toekomstige therapie voor CADASIL. Een laagdrempelige Nederlandse samenvatting voor geïnteresseerden van het promotieonderzoek is hier te lezen.
Het einde van de reeks onderzoeksdagen in het kader van de DiViNAS-studie is in zicht. Binnen de DiViNAS-studie wordt onder andere onderzocht waardoor de grote verschillen in ziekte-ernst tussen patiënten worden veroorzaakt. Bijna 200 CADASIL patiënten deden mee aan de onderzoeksdagen. Komende tijd komen de laatste deelnemers langs voor een onderzoeksdag. Daarna volgt de fase van analyse van de enorme hoeveelheid gegevens die de afgelopen twee jaar zijn verzameld. Mocht u nog in aanmerking willen komen om deel te nemen aan DiViNAS, mail dan voor 1 december naar Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken. voor meer informatie.
Per 1 augustus 2020 is Drs. Minne Cerfontaine aangesteld als arts-onderzoeker CADASIL. Minne heeft zijn studie tot arts in de zomer 2020 voltooid en is vol enthousiasme begonnen aan zijn promotieonderzoek. Minne doet nu ervaring op bij uitvoering van de DiViNAS-studie, en bereidt ook de DiViNAS-vervolgstudie voor, die DiViNAS-II gaat heten. DiViNAS-II gaat waarschijnlijk medio 2021 van start. Tegen die tijd volgt meer informatie over dit onderzoek.
Heeft u nog niet meegedaan en zou u vrijblijvend meer informatie willen over het DiViNAS onderzoek?
Neem dan contact op met arts-onderzoeker Remco Hack:
- via mail: Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.
Neem dan contact op met arts-onderzoeker Remco Hack:
- via mail: Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.
- of per telefoon: 071 - 529 8025
Inmiddels hebben al 150 mensen met een NOTCH3 mutatie (CADASIL) meegedaan aan het onderzoek! Wij hebben nog plek voor 50 tot 100 mensen om aan het onderzoek mee te doen. Het onderzoek loopt tot ongeveer april 2021.
Wie kan mee doen?: Mensen met een NOTCH3 mutatie die ouder zijn dan 20 jaar.
Achtergrond
CADASIL is een erfelijke ziekte die leidt tot achteruitgang in het denkvermogen en beroertes. CADASIL wordt veroorzaakt door een mutatie (verandering) in het NOTCH3-gen. Gemiddeld treden deze symptomen op vanaf een leeftijd van 45-50 jaar. Er is echter een groot verschil in ernst van de ziekte tussen patiënten; sommigen krijgen op hun 30e al een beroerte, terwijl anderen tot voorbij de leeftijd van 70 jaar nog geen beroerte hebben gehad. Hierdoor is het moeilijk om voor een individuele patiënt te voorspellen op welke leeftijd de eerste klachten zullen ontstaan en hoe snel deze klachten zullen toenemen.
Doel van het onderzoek
Het doel van het onderzoek is om te bepalen waardoor de grote verschillen in ziekte-ernst tussen patiënten worden veroorzaakt. Daarnaast willen wij bepalingen vinden die gebruikt kunnen worden om de ernst van de ziekte te meten en het beloop van de ziekte te voorspellen. De resultaten van dit onderzoek kunnen ook gebruikt worden bij toekomstig onderzoek naar een therapie voor CADASIL.
Onderzoeksperiode
• Vanaf januari 2019 tot circa april 2021
• 1 bezoek aan het LUMC
Contact
Drs. R.J. Hack, arts-onderzoeker, dr. Julie Rutten, post-doc onderzoeker, of dr. Saskia Lesnik Oberstein, onderzoeksleider
Mail: Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.
Telefoon: 071 - 529 8025 (drs.R. J. Hack)
Telefoon: 071 - 526 8033 (secretariaat Klinische Genetica)
Inmiddels hebben al 150 mensen met een NOTCH3 mutatie (CADASIL) meegedaan aan het onderzoek! Wij hebben nog plek voor 50 tot 100 mensen om aan het onderzoek mee te doen. Het onderzoek loopt tot ongeveer april 2021.
Wie kan mee doen?: Mensen met een NOTCH3 mutatie die ouder zijn dan 20 jaar.
Achtergrond
CADASIL is een erfelijke ziekte die leidt tot achteruitgang in het denkvermogen en beroertes. CADASIL wordt veroorzaakt door een mutatie (verandering) in het NOTCH3-gen. Gemiddeld treden deze symptomen op vanaf een leeftijd van 45-50 jaar. Er is echter een groot verschil in ernst van de ziekte tussen patiënten; sommigen krijgen op hun 30e al een beroerte, terwijl anderen tot voorbij de leeftijd van 70 jaar nog geen beroerte hebben gehad. Hierdoor is het moeilijk om voor een individuele patiënt te voorspellen op welke leeftijd de eerste klachten zullen ontstaan en hoe snel deze klachten zullen toenemen.
Doel van het onderzoek
Het doel van het onderzoek is om te bepalen waardoor de grote verschillen in ziekte-ernst tussen patiënten worden veroorzaakt. Daarnaast willen wij bepalingen vinden die gebruikt kunnen worden om de ernst van de ziekte te meten en het beloop van de ziekte te voorspellen. De resultaten van dit onderzoek kunnen ook gebruikt worden bij toekomstig onderzoek naar een therapie voor CADASIL.
Onderzoeksperiode
• Vanaf januari 2019 tot circa april 2021
• 1 bezoek aan het LUMC
Contact
Drs. R.J. Hack, arts-onderzoeker, dr. Julie Rutten, post-doc onderzoeker, of dr. Saskia Lesnik Oberstein, onderzoeksleider
Mail: Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.
Telefoon: 071 - 529 8025 (drs.R. J. Hack)
Telefoon: 071 - 526 8033 (secretariaat Klinische Genetica)
Geregeld is er nieuws met betrekking tot de resultaten van de CADASIL onderzoeksgroep in het LUMC te Leiden. In dit artikel stellen we de medewerkers van de onderzoeksgroep aan u voor, zodat u voortaan precies weet wie deze mensen zijn.
Dr. Saskia Lesnik Oberstein: Hoofdonderzoeker CADASIL onderzoeksgroep en hoofd CHA-poli LUMC; klinisch neurogeneticus
Saskia verricht sinds 1998 onderzoek naar CADASIL en NOTCH3 mutaties. Sinds 2012 werkt zij ook aan CADASIL genetische therapie ontwikkeling. Naast arts-onderzoeker is zij ook medisch specialist en ziet CADASIL patiënten uit het hele land op de CHA-poli van de afdeling Klinische Genetica van het LUMC.
Dr. Julie Rutten: senior postdoc onderzoeker CADASIL onderzoeksgroep; klinisch geneticus in opleiding
Julie is in 2016 gepromoveerd op de ontwikkeling van een genetische therapie voor CADASIL (NOTCH3 cysteine correctie). Na haar promotie is zij in de onderzoeksgroep gebleven als postdoc onderzoeker. Zij verricht onder andere onderzoek naar het effect van de positie van de NOTCH3 mutatie op de ziekte-ernst.
Gido is arts-onderzoeker en verricht promotieonderzoek naar NOTCH3 exon skipping en CADASIL biomarkers.
Dr. Marc Vila Cuenca: postdoc onderzoeker CADASIL onderzoeksgroep
Marc ontwikkelt in het laboratorium een CADASIL ‘vessel-on-a-chip’ model. Met dit model willen wij beter begrijpen wat er fout gaat in de CADASIL vaatwand en stoffen testen die mogelijk de toxische NOTCH3 stapeling in de vaatwand remmen.
Dr. Lucienne van der Meer: GZ psycholoog, gespecialiseerd in genetische psychologie
Lucienne is de psycholoog verbonden aan de CHA-poli op de afdeling klinische genetica in het LUMC. Patiënten die de CHA-poli bezoeken hebben meestal ook een gesprek met haar, bijvoorbeeld over de afwegingen bij keuzes over voorspellend DNA-onderzoek. Zij is ook verbonden aan de CADASIL onderzoeksgroep en verricht onderzoek naar psychologische aspecten van CADASIL.
Drs. Remco Hack: PhD student/arts-onderzoeker in de CADASIL onderzoeksgroep
Remco voert de DiViNAS studie uit. In deze studie onderzoekt hij de verschillen in ziekte-ernst tussen patiënten en waardoor dit wordt veroorzaakt.
Maurice Overzier, BSc: research analist in de CADASIL onderzoeksgroep
Maurice verricht de proeven in het laboratorium, bijvoorbeeld de proeven in CADASIL celmodellen.
Dr. Saskia Lesnik Oberstein: Hoofdonderzoeker CADASIL onderzoeksgroep en hoofd CHA-poli LUMC; klinisch neurogeneticus
Saskia verricht sinds 1998 onderzoek naar CADASIL en NOTCH3 mutaties. Sinds 2012 werkt zij ook aan CADASIL genetische therapie ontwikkeling. Naast arts-onderzoeker is zij ook medisch specialist en ziet CADASIL patiënten uit het hele land op de CHA-poli van de afdeling Klinische Genetica van het LUMC.
Dr. Julie Rutten: senior postdoc onderzoeker CADASIL onderzoeksgroep; klinisch geneticus in opleiding
Julie is in 2016 gepromoveerd op de ontwikkeling van een genetische therapie voor CADASIL (NOTCH3 cysteine correctie). Na haar promotie is zij in de onderzoeksgroep gebleven als postdoc onderzoeker. Zij verricht onder andere onderzoek naar het effect van de positie van de NOTCH3 mutatie op de ziekte-ernst.
Drs. Gido Gravesteijn: arts-onderzoeker CADASIL onderzoeksgroep
Gido is arts-onderzoeker en verricht promotieonderzoek naar NOTCH3 exon skipping en CADASIL biomarkers.
Dr. Marc Vila Cuenca: postdoc onderzoeker CADASIL onderzoeksgroep
Marc ontwikkelt in het laboratorium een CADASIL ‘vessel-on-a-chip’ model. Met dit model willen wij beter begrijpen wat er fout gaat in de CADASIL vaatwand en stoffen testen die mogelijk de toxische NOTCH3 stapeling in de vaatwand remmen.
Dr. Lucienne van der Meer: GZ psycholoog, gespecialiseerd in genetische psychologie
Lucienne is de psycholoog verbonden aan de CHA-poli op de afdeling klinische genetica in het LUMC. Patiënten die de CHA-poli bezoeken hebben meestal ook een gesprek met haar, bijvoorbeeld over de afwegingen bij keuzes over voorspellend DNA-onderzoek. Zij is ook verbonden aan de CADASIL onderzoeksgroep en verricht onderzoek naar psychologische aspecten van CADASIL.
Drs. Remco Hack: PhD student/arts-onderzoeker in de CADASIL onderzoeksgroep
Remco voert de DiViNAS studie uit. In deze studie onderzoekt hij de verschillen in ziekte-ernst tussen patiënten en waardoor dit wordt veroorzaakt.
Maurice Overzier, BSc: research analist in de CADASIL onderzoeksgroep
Maurice verricht de proeven in het laboratorium, bijvoorbeeld de proeven in CADASIL celmodellen.
Onze onderzoekers hebben onlangs nieuw onderzoek gepubliceerd.
Samengevat wordt in deze publicatie het beloop van de NOTCH3 eiwitstapeling in de vaatwand van CADASIL muizen en mensen beschreven (GOM deposities = een vorm van NOTCH3 eiwitstapeling, zichtbaar met elektronenmicroscopie). We hebben aangetoond dat de GOM deposities langzaam groter worden en van vorm veranderen in de bloedvaatwanden (zie pijl, toename van links naar rechts in onderstaande figuur). Deze kennis is onder andere van belang om de relatie tussen de afwijkingen in de bloedvaatwanden en de verschillen in ziektebeloop beter te begrijpen.
Samengevat wordt in deze publicatie een familie beschreven met een bijzondere CADASIL NOTCH3 mutatie. De mutatie is bijzonder omdat ze het effect van NOTCH3 exon skipping op natuurlijke wijze nabootst: de mutatie "knipt" zichzelf als het ware deels weer uit het erfelijke materiaal weg. In deze publicatie tonen wij aan dat de mensen met deze mutatie minder NOTCH3 eiwit stapeling in hun vaten hebben en gemiddeld genomen een milder ziektebeloop hebben. Hieruit kunnen we concluderen dat NOTCH3 exon skipping als therapie waarschijnlijk ook een gunstig effect zal hebben op de NOTCH3 eiwitstapeling in de vaatwand.
Samengevat wordt in deze publicatie het beloop van de NOTCH3 eiwitstapeling in de vaatwand van CADASIL muizen en mensen beschreven (GOM deposities = een vorm van NOTCH3 eiwitstapeling, zichtbaar met elektronenmicroscopie). We hebben aangetoond dat de GOM deposities langzaam groter worden en van vorm veranderen in de bloedvaatwanden (zie pijl, toename van links naar rechts in onderstaande figuur). Deze kennis is onder andere van belang om de relatie tussen de afwijkingen in de bloedvaatwanden en de verschillen in ziektebeloop beter te begrijpen.
In sommige families komen beroertes en dementie heel vaak en al op vrij jonge leeftijd voor. De oorzaak kan CADASIL zijn, een erfelijke aandoening die leidt tot schade aan de hersenvaten. Er is nog geen behandeling voor, maar onderzoekers als Julie Rutten werken daar hard aan. Zij promoveerde op 20 september cum laude op haar onderzoek.
CADASIL is nog niet zo lang bekend. Pas in 1996 beschreven Franse onderzoekers de oorzaak: een genetisch schrijffoutje in een gen dat NOTCH3 heet. “Dat gen zorgt voor aanmaak van een eiwit dat belangrijk is voor de bloedvaten. Door de erfelijke fout kleven deze eiwitten aan elkaar en ontstaat schade aan de bloedvaten”, legt Rutten uit. De kans op met name migraine, herseninfarcten, dementie en depressie is daardoor een stuk groter. “Niet al deze klachten komen bij iedereen voor en sommige mensen krijgen op jongere leeftijd problemen, anderen juist pas op latere leeftijd. We hebben ontdekt dat dat deels afhangt van de plaats van de mutatie in het gen.”
CADASIL is nog niet zo lang bekend. Pas in 1996 beschreven Franse onderzoekers de oorzaak: een genetisch schrijffoutje in een gen dat NOTCH3 heet. “Dat gen zorgt voor aanmaak van een eiwit dat belangrijk is voor de bloedvaten. Door de erfelijke fout kleven deze eiwitten aan elkaar en ontstaat schade aan de bloedvaten”, legt Rutten uit. De kans op met name migraine, herseninfarcten, dementie en depressie is daardoor een stuk groter. “Niet al deze klachten komen bij iedereen voor en sommige mensen krijgen op jongere leeftijd problemen, anderen juist pas op latere leeftijd. We hebben ontdekt dat dat deels afhangt van de plaats van de mutatie in het gen.”
In het LUMC wordt een bestand bijgehouden met informatie over CADASIL-patiënten (een database). In de database staan niet de naam of adres van personen, maar wel een uniek nummer (code). Met deze code zijn de persoonlijke gegevens wel te herleiden. Deze database wordt gebruikt voor wetenschappelijk onderzoek naar CADASIL (bijvoorbeeld om te kunnen vaststellen hoeveel mensen in Nederland CADASIL hebben, welke NOTCH3 gen mutaties in Nederland voorkomen, op welke leeftijd de ziekte optreedt, of de ziekte verschillend verloopt bij vrouwen en mannen etc). Daarnaast wordt zij gebruikt om mensen te informeren over nieuwe wetenschappelijke onderzoeken naar CADASIL, met daarbij de vraag of zij hieraan zouden willen deelnemen. Registratie in de database betekent niet dat u verplicht bent om deel te nemen aan deze onderzoeken. De database is alleen toegankelijk voor leden van het CADASIL-onderzoeksteam van het LUMC. U kunt desgewenst te allen tijde uit deze database verwijderd worden. Mocht u belangstelling hebben om in deze database te worden opgenomen of hierover vragen hebben, dan kunt u een email sturen naar Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken. o.v.v. CADASIL database.
De CADASIL onderzoeksgroep van het LUMC heeft recent twee artikelen over het onderzoek naar een mogelijke therapie voor CADASIL gepubliceerd in wetenschappelijke tijdschriften.
- Het eerste artikel laat zien dat de afwijkende structuur van het schadelijke NOTCH3 eiwit hersteld kan worden in cellen van CADASIL patiënten. Hierbij wordt gebruik gemaakt van een soort moleculaire pleisters, die ervoor zorgen dat de NOTCH3 mutatie in de erfelijke code niet meer in het NOTCH3 eiwit terecht komt.
- Het tweede artikel beschrijft de ‘NOTCH3 score’: een maat voor de hoeveelheid schadelijk NOTCH3 eiwit in de vaatwand. Dergelijke maten zijn van belang om in de toekomst het effect van een therapie te kunnen meten.
Het CADASIL onderzoeksteam van het LUMC gaat een studie doen naar de gezondheid van kinderen in families met CADASIL. Het onderzoek heeft als doel om op te helderen of kinderen van ouders met CADASIL even gezond zijn als kinderen van ouders zonder CADASIL. Een vraag is bijvoorbeeld of migraine vaker voorkomt bij kinderen van een ouder met CADASIL. Wij verwachten uit onze ervaring dat er geen verschil is, maar wij willen dit wetenschappelijk onderbouwen. Voor dit onderzoek zullen vragenlijsten worden opgestuurd naar mensen die ooit op de CHA-poli (Cerebrale Hereditaire Angiopathieën) van de afdeling Klinische Genetica van het LUMC zijn geweest en waarbij DNA onderzoek naar CADASIL is verricht.
Mocht u mee willen doen aan dit onderzoek maar niet bekend zijn op de afdeling Klinische Genetica van het LUMC, of daar wel bekend zijn maar geen vragenlijst hebben ontvangen, dan kunt u contact opnemen met onderzoeker Bastian van Eijsden (Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.).
Wij danken u hartelijk voor uw medewerking!
Mocht u mee willen doen aan dit onderzoek maar niet bekend zijn op de afdeling Klinische Genetica van het LUMC, of daar wel bekend zijn maar geen vragenlijst hebben ontvangen, dan kunt u contact opnemen met onderzoeker Bastian van Eijsden (Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.).
Wij danken u hartelijk voor uw medewerking!
Doneer direct aan onderzoek
Voor de volgende stap in de lange zoektocht naar een mogelijke therapie zoeken we fondsen via de pagina www.cadasilonderzoek.nl. Alle donaties via deze pagina komen direct ten goede aan het onderzoek!
Doneer aan Platform CADASIL
U kunt ook het werk van de Platform CADASIL steunen. Deze donaties gebruiken we om bijeenkomsten en informatiemateriaal te maken. We hebben hiervoor niet veel nodig, dus alles wat overblijft doneren we ook elk jaar aan onderzoek.
Elke donatie is zeer welkom, het kan al vanaf 2 euro.
Liever overmaken? Het bankrekeningnummer is NL46 RABO 0305 1728 67, t.n.v. Platform CADASIL.
NB: het veld "e-mail adres" is niet verplicht, maar als u het niet invult, kunnen wij op geen enkele manier contact met u opnemen! Als u het wel invult, houden we u op de hoogte van de fondswerving. Uw contactgegevens worden verder nergens gedeeld of openbaar gemaakt!
Voor de volgende stap in de lange zoektocht naar een mogelijke therapie zoeken we fondsen via de pagina www.cadasilonderzoek.nl. Alle donaties via deze pagina komen direct ten goede aan het onderzoek!
Doneer aan Platform CADASIL
U kunt ook het werk van de Platform CADASIL steunen. Deze donaties gebruiken we om bijeenkomsten en informatiemateriaal te maken. We hebben hiervoor niet veel nodig, dus alles wat overblijft doneren we ook elk jaar aan onderzoek.
Elke donatie is zeer welkom, het kan al vanaf 2 euro.
Liever overmaken? Het bankrekeningnummer is NL46 RABO 0305 1728 67, t.n.v. Platform CADASIL.
NB: het veld "e-mail adres" is niet verplicht, maar als u het niet invult, kunnen wij op geen enkele manier contact met u opnemen! Als u het wel invult, houden we u op de hoogte van de fondswerving. Uw contactgegevens worden verder nergens gedeeld of openbaar gemaakt!
De onderzoeksgroep van Dr. Saskia Lesnik Oberstein (klinische genetica, LUMC) heeft van de Hersenstichting een subsidie toegekend gekregen voor het vervolgonderzoek naar een genetische therapie voor CADASIL. Deze subsidie werd mogelijk gemaakt door een donateur die persoonlijk bij CADASIL betrokken is. Dit geeft een belangrijke impuls aan het onderzoek, waarvoor per 1 november 2015 een nieuwe onderzoeker kon worden aangesteld (Gido Gravesteijn, foto).
In het LUMC werkt de groep van Saskia A.J. Lesnik Oberstein, MD, PhD, aan de ontwikkeling van een mogelijke therapie voor CADASIL. Deze therapie richt zich op het voorkomen van de NOTCH3 eiwit stapeling in de vaatwand bij CADASIL patiënten. Dit onderzoek bevindt zich nog in de experimentele fase en wordt nu getest in celmodellen en muismodellen.
LINK naar interview met Saskia A.J. Lesnik Oberstein, MD, PhD, in Hersenmagazine!